Od powietrza, ognia, wojny, głodu i nagłej śmierci zachowaj nas, Panie

Ignacy Gierdziejewski – rysownik i malarz

Z życiorysu

Ignacy Gierdziejewski prowadził intensywne życie, ale zmarł młodo, w wieku trzydziestu czterech lat. Nie miał możliwości osiągnięcia stabilizacji, zaniedbywał swoje zdrowie, i można go uznać za nie tylko typowego, ale wręcz najważniejszego przedstawiciela warszawskiej artystycznej cyganerii. Chociaż nauczył się wielu podstaw rysunku od Jana Feliksa Piwarskiego, cenionego pedagoga i przyjaciela młodych artystów, oraz zdobył pewne umiejętności malarskie w pracowni wybitnego miniaturzysty Stanisława Marszałkiewicza, którego nazywał „wujem”, to jednak to wciąż nie wystarczyło, aby rozwijać pełny potencjał artystyczny. Mimo że był znany z wyobraźni i twórczej pasji, pochodził z rodziny urzędniczej w Warszawie, z korzeniami na Litwie, osiedlonej w Królestwie Polskim, nie miał szczęścia lub odpowiednich koneksji, aby uzyskać rządowe wsparcie finansowe, które umożliwiłoby mu wyjazd do Włoch na dalsze kształcenie artystyczne, jak wielu innych jego kolegów.

Marzenie o Włoszech spełni się, kiedy będzie za późno. W Rzymie, w miejscu, które już wówczas nieco anachronicznie uważał za stolicę sztuki, za jedyne miejsce do życia dla malarza, znalazł się, dzięki prywatnemu stypendium, dopiero w 1857 r.. Zostanie mu trzy lata życia, z tego ostatni rok znów w Warszawie, już nie przy malowanych Ostatnich chwilach samobójcy, rusałkach i dziwożonach, lecz przy dekoracjach sakralnych. Śmierć z wycieńczenia używkami, w samotności i chłodzie, zabrała go, gdy kończył obrazy ołtarzowe w kościele św. Kazimierza na warszawskiej Woli.

Twórczość

Szeroki zakres ruchu, modelowanie światłem i cieniami w rysunkach oraz akwarelach, dramatyczne sceny, na których postacie rzeczywiste współdziałają z duchami, strzygami, upiorami, to wyraźny znak twórczości Ignacego Gierdziejewskiego. To jakby jego znak rozpoznawczy. Zawsze towarzyszył mu, kiedy tylko artysta mógł przenieść te szkicowane wizje na płótno, a jego kompozycje wtedy emanowały bogactwem kolorów, łącząc kontrastowe barwy na tle o ogólnym tonie stalowym, z subtelnymi akcentami czerwieni. Oprócz tych fantastycznych stworzeń, takich jak duchy, czary, strzygi, a także alegorie związane z nędzą, chorobami i historią Polski z dawnych czasów, Gierdziejewski stworzył niezwykle sugestywną akwarelę, wykorzystując światłocieniowy modelunek. To była praca ukrywana przed zaborcą, znana jako Śmierć generała Sowińskiego – patriotyczne dzieło uznawane za wyraz oporu.

Tworzył sceny historyczne, idealizowane obrazy religijne, a zwłaszcza alegoryczne (Od powietrza, ognia, wojny, głodu i nagłej śmierci zachowaj nas Panie 1854–1855). Fantastyczne i często pełne grozy motywy czerpał z ludowych baśni i polskiej poezji romantycznej, pozostawał pod wyraźnym wpływem malarstwa nazareńczyków i szkoły düsseldorfskiej.


Rzewuski, ksiądz Marek i Pułaski w Puszczy Niepołomickej


Pan Twardowski